Veel vrouwen met overgangsklachten voelen zich beroerd. Toch slikken maar weinigen hormonen tegen nachtzweten en opvliegers. “In Nederland zijn we te huiverig voor hormonen en dat hoeft niet,” zegt gynaecoloog Pauline Ottervanger. “Je hoort vaak dat de overgang natuurlijk is,” zegt prof. dr. Bart fauser, hoogleraar voortplantingsgeneeskunde aan het Universitair medisch Centrum te Utrecht. “Maar pas in de laatste 100 jaar is het leven van mensen enorm verlengd. In de jaren daarvoor overleden vrouwen voordat ze in de menopauze kwamen. Vanuit dat oogpunt gezien is de menopauze helemaal niet zo natuurlijk. Eierstokken zijn eigenlijk gemaakt om een leven lang mee te gaan.”

Langdurig gebruik
In het Westen komen de meeste vrouwen tussen de veertig en zestig jaar in de overgang. Bij ongeveer een kwart van de vrouwen leidt het tekort aan oestrogenen tot klachten die het dagelijks functioneren verstoren. Opvliegers en veranderingen in het menstruatiepatroon zijn de meest kenmerkende verschijnselen van de overgang. Op de lange termijn leidt oestrogeentekort tot meer osteoporose en hart- en vaatziekten. Aan de andere kant geeft het slikken van hormonen tijdens de overgang een licht verhoogde kans op borstkanker. Maar die kans is erg klein. De Nederlandse richtlijn zegt dat patiënten bij ernstige klachten kortdurend met hormoontherapie behandeld kunnen worden. “Maar soms moet je daarvan kunnen afwijken,” zegt Fauser. “Vrouwen moeten soms langdurig hormoontherapie kunnen krijgen.” Gynaecologen Wilma Smit en pauline Ottervanger zijn het daarmee eens. Smit werkt in het Gemini Ziekenhuis in Den Helder, Ottervanger in het Haga Ziekenhuis in Den Haag.

Zelfzorgproducten
“In Nederland zijn we te huiverig voor hormonen en dat hoeft niet,” zegt Ottervanger. “Ik denk dat maar 5% van de Nederlandse vrouwen in de overgang hormonen gebruikt. Maar veel meer vrouwen hebben klachten. Gemiddeld hebben vrouwen twee tot drie jaar overgangsklachten. Zo’n 7% heeft daar na haar zestigste nog last van en sommige pechvogels komen er nooit meer vanaf.” Ottervanger is overigens een voorstander van zelfzorgproducten, ook al hebben ze geen bewezen werking tegen overgangsklachten. “Het haalt bij vrouwen meestal de scherpe kantjes eraf.”

Waardevolle voorlichting
“Veel vrouwen zijn al enorm geholpen wanneer zorgverleners luisteren naar hun klachten en uitleggen wat er in hun lichaam gebeurt,” meent Smit. “We merkten dat veel vrouwen geen idee hadden wat een menstruatie of de menopauze precies is. Voorlichting is heel waardevol. Als je weet wat in je lichaam gebeurt en wat je er zelf aan kunt doen, voel je je al veel beter. Lichamelijk en geestelijk.”

Boeken met praktische adviezen
Gynaecologen Wilma Smit en Pauline Ottervanger hebben voor het grote publiek twee boeken vol met praktische adviezen geschreven over de overgang. In Menoblues worden alle aspecten toegelicht die bij de menopauze komen kijken, zoals opvliegers, gewichtstoename, botontkalking en stemmingswisselingen. Menoproof is bedoeld voor vrouwen vanaf veertig jaar en heeft als rode draad een aangepaste leefstijl en gezonde voeding. De boeken zijn onder meer verkrijgbaar via bol. com. Enkele tips uit deze boeken:

Vrouwen die roken blijken eerder, meer en langer last te hebben van opvliegers. Stop dus met roken!
Dieetaanpassingen zoals niet te kruidig eten, geen espresso ’s avonds en meer peulvruchten kunnen prima werken. Hetzelfde geldt voor leefstijladviezen zoals minder alcohol en meer bewegen
Niet alle veranderingen in het bloeding patroon hebben met de overgang te maken
-Als je de pil blijft doorslikken kom je niet later in de overgang. Het moment van de menopauze staat vast. Na het stoppen van de pil zal blijken of dit proces al is opgetreden
Het gaat er niet om hoe oud we worden, maar om hoe we oud worden
Bij bewezen vervroegde overgang is hormoontherapie noodzakelijk
Vrouwen boven de vijftig hebben baat bij 10 microgram vitamine D en 1100 mg calcium per dag
Spieren produceren tijdens het sporten hormonen die onze stofwisseling en hersenen positief beïnvloeden

Geen voorkeur
Er is geen duidelijke voorkeur voor een hormoonmiddel. “Bij klachten zoals vaginale jeuk en pijn bij het vrijen, werken lokale oestrogenen als Synapause en Vagifem prima,” zegt gynaecoloog Wilma Smit. “Door de menopauze is het slijmvlies van de vagina sneller geprikkeld en krijgen vrouwen klachten die lijken op een blaasontsteking. Veel huisartsen schrijven dan ten onrechte antibiotica voor zonder een kweek te doen. Vrouwen die huiverig zijn voor deze lokale middelen omdat ‘oestrogenen borstkanker kunnen veroorzaken’ kun je gerust stellen. Die kans is erg klein. Als ze echt niet willen, bestaan er ovules met hyaluronzuur, Premeno duo, die ook heel goed werken.”

In het Westen komen de meeste vrouwen tussen de 40 en 60 jaar in de overgang. Bij ongeveer een kwart van de vrouwen leidt het tekort aan oestrogenen tot klachten die het dagelijks functioneren verstoren. Opvliegers en veranderingen in het menstruatiepatroon zijn de meest kenmerkende verschijnselen van de overgang. Op de lange termijn leidt oestrogeentekort tot meer osteoporose, hart- en vaatziekten.
Mike Nettekoven